CRNJANSKI I MEFISTOFEL

Esej Crnjanski i Mefistofel otkriva nam autentično tumačenje Romana o Londonu Miloša Crnjanskog. Pored toga što je osvetlio najznačajnija uporišta njegovog romanesknog sveta, Milo Lompar je ovo remek-delo srpske književnosti uvrstio u okvire svetske literature. Pri tome, on je ukazao na postojanje neraskidive tematske niti između dela koja pripadaju različitim književnim razdobljima. Ta nit oličena je u figuri đavola. Esej Crnjanski i Mefistofel ovenčan je 2000. godine Nagradom Đorđe Jovanović. „U pozadini radnje Milo Lompar u najpotpunijoj i najoriginalnijoj interpretaciji Romana o Londonu otkriva nevidljivo prisustvo đavola. Posredi je hipotetički đavo, „Đavo prozirnosti“, prisutan svojom odsutnošću. On je ispražnjen od svih transcendentnih sadržaja i potpuno poistovećen s predmetnim svetom romana, tako da sve što se pripoveda pojavljuje se u infernalnoj, dijaboličnoj perspektivi. Znaci đavolovog nevidljivog prisustva otkrivaju se svuda: u sveprožimajućoj simbolici seksa, u animalizaciji muško-ženskih odnosa, u „epohalnoj pornografiji totalnog viđenja“, u sudaru pojedinca sa megalopolisom koji dobija razmere mitskog Levijatana, u podzemnim prostorima radnje (podrum, podzemna železnica). U svetlu vodećih ideja XX veka – pokazuje Milo Lompar – taj roman ima kapitalan značaj. Kao što je Bulgakov razorio komunistički mit, a Tomas Man nacistički, tako je Crnjanski u Roman o Londonu destruirao treći veliki mit tog stoleća, liberalno-demokratski.“ Jovan Deretić, Istorija srpske književnosti, 2002.